Het overlijden van een dierbare is een droevige gebeurtenis waarvan het verdriet niet met woorden te beschrijven is. Je krijgt dan vaak ook te maken met de afwikkeling van de erfenis en dit levert helaas in de praktijk soms vervelende spaningen of ruzie op, die het verdriet alleen maar groter maken. Door te weten wat je rechten zijn als erfgenaam kan onzekerheid en onduidelijkheid over deze kwestie worden weggenomen. In dit artikel belichten we een minder besproken onderdeel van het erfrecht: de legitieme portie.
Wat is de legitieme portie bij erfenis?
De legitieme portie is het minimum bedrag waar het kind op grond van de wet uit de nalatenschap aanspraak op heeft, ook als het kind door de ouder onterfd is. De legitieme portie is niet uit het testament te sluiten. Dit betekent dat een kind altijd aanspraak kan maken op een deel van de erfenis, niet als erfgenaam van de nalatenschap, maar als schuldeiser. Volgens de wet heeft het kind als schuldeiser recht op de helft van wat hij als erfgenaam zou erven. Als het kind vindt dat het geërfde deel niet voldoet, kan er onder bepaalde omstandigheden aanspraak gemaakt worden op de legitieme portie.
De legitieme portie is een onderdeel van het wettelijk vastgestelde erfrecht. In deze wet zijn vijf belangrijke termijnen van toepassing waar rekening mee gehouden dient te worden.
Termijn 1: Binnen vijf jaar kan er aanspraak gemaakt worden op de legitieme portie
Het kind van de overleden ouder (erflater) heeft het recht om aanspraak te maken op de legitieme portie binnen vijf jaar na het overlijden. Na vijf jaar vervalt het recht op de legitieme portie. Deze termijn is vastgesteld om kinderen die geen contact hebben met de overleden ouder de kans te geven aanspraak te maken op de erfenis. Het is tevens niet verplicht voor de notaris of andere erfgenamen om onterfde kinderen op de hoogte te stellen van het overlijden. Het is aan het onterfde kind om hier actie op te ondernemen.
Termijn 2: Binnen redelijke termijn aanspraak maken op de legitieme portie
Het is mogelijk om de genoemde termijn van vijf jaar te verkorten. Dit kan als belanghebbenden het (onterfde) kind een redelijke termijn stellen. In deze termijn kan het het kind besluiten of hij zijn legitieme portie wel of niet wil ontvangen. Een redelijke termijn vaststellen is van toepassing als erfgenamen duidelijkheid willen verkrijgen over de afwikkeling van de erfenis.
Termijn 3: Opeisbaarheid legitieme portie zes maanden na overlijden
De hoofdregel bij het opeisen van de legitieme portie is dat dit pas zes maanden na het overlijden mogelijk is. Als er echter sprake is van wettelijke verdeling, waarbij de langstlevende echtgenoot de erfenis ontvangt, dan kan de legitieme portie eerder worden opgeëist. Dit kan uitsluitend als de langstlevende echtgenoot failliet wordt verklaard of in de schuldsanering terechtkomt.
Termijn 4: Verjaringstermijn 20 jaar voor vordering op legitieme portie
Nadat het onterfde kind op tijd beroep heeft gedaan op zijn legitieme portie verkrijgt hij een vordering van op de erfenis in geld. Op de vordering is de normale verjaringstermijn van twintig jaar van toepassing en die gaat in nadat er aansprak is gemaakt op de legitieme portie. De termijn kan worden gestuit.
Termijn 5: Het inkorten op giften van erflater kan binnen vijf jaar na het overlijden
Als het nalatenschap onvoldoende is voor het (onterfde) kind en er zijn door de overleden ouder bepaalde giften gedaan, dan is het mogelijk om de giften van de erflater in te korten. Hiervoor dient het kind een verklaring uit te brengen aan degene die de gift heeft ontvangen. Het recht om giften in te korten vervalt na vijf jaar van het overlijden van de ouder.
Zoals in dit artikel duidelijk wordt kan de afwikkeling van een erfenis niet eenvoudig zijn. Om onduidelijkheid weg te nemen en het proces in goede banen te begeleiden kan het verstandig zijn een erfrechtmediator in de arm te nemen. Deze professionals zijn niet emotioneel betrokken en handelen vanuit de belangen van alle partijen waarbij rechten en plichten de leidraad vormen.
